آموزش قرآن کریم

📝درس ششم:

#ادغام

✳️ا️حکام ادغام:

#تعریف_ادغام

💠کلمه ادغام، در لغت به معنای «ادخال-داخل نمودن» و در تجوید عبارتست از:

«حذف حرف ساکن و مشدّد نمودن حرف بعدی»

شرط مهم ادغام، ساکن بودن حرف اول است و اگر در مواردی، حرف متحرک ادغام شود، در واقع اول ساکن شده و آنگاه در حرف بعدی ادغام می گردد.

💠نام گذاری: حرف حذف شده را «مُدْغَم» یعنی (ادغام شده) و حرف بعدی را که مشدّد می شود، «مُدْغَمٌ فیه» یعنی (حرفی که مدغم در آن ادغام شده) نامند.
مثلاً در کلمهٔ «وَجَدْتُمْ» که «د» در «ت» ادغام می شود، «د» را «مدغم» و «ت» را «مدغم فیه» گویند.

👌فایدهٔ ادغام «سهولت در کلام» است.

#احکام_ادغام
#احکام_حروف

✳️ادغام صغیر و کبیر:

💠ادغام صغیر: هرگاه حرف مدغم ساکن باشد، ادغام را «صغیر» نامند.
مانند: قُلْ لَا - قَدْ دَخَلوُا - مِنْ رَبِّکُمْ

💠ادغام کبیر: اگر مدغم، متحرک باشد، به این ادغام «ادغام کبیر» گویند. چرا که در واقع، ابتداء مدغم، ساکن شده و آن گاه ادغام می شود. فلذا چون ادغام در دو مرحله انجام می شود، «ادغام کبیر» نام گرفته است.
مانند: «تَأْمُرُونِّیٖ» که در اصل «تَأْمُرُونَنِیٖ» و «لَاتَأْمَنَّا» که در اصل «لَاتَأْمَنُنَا» بوده اند.
👌در روایت «حفص از عاصم»، تمامی موارد ادغام کبیر در کتابت قرآن رعایت شده است. (یعنی به صورت ادغام شده نوشته اند) مانند: «ضَالّیٖنَ» که اصل آن «ضَالِلیٖنَ» بوده است.

✳️انواع رابطه دو حرف:

هر حرف از لحاظ رابطه با حرف دیگر از چهار حالت خارج نیست:
۱- متماثل ۲- متجانس ۳- متقارب ۴- متباعد

۱ - حروف متماثلَیْن (دو حرف مثل هم): دو حرف را گویند که در مخرج و صفات کاملاً مشترک باشند. و این حالت فقط در دو حرف نسبت به خودش وجود دارد.
مانند: (ب - ب) _ (س - س) _ (م - م) _ ....

۲ - حروف متجانسَیْن (دو حرف هم جنس): دو حرف را گویند که در مخرج، مشترک اما در صفات متفاوت باشند. حروف متجانس را قبلاً در درس مخارج شناخیم.
مانند: حروف نطعی (ت-د-ط) حروف ذولقی (ث-ذ-ظ) حروف شفوی (ب-م-و) ...

۳- حروف متقاربَیْن (دو حرف نزدیک به هم): دو حرف را گویند که مخارج آنها به هم نزدیک باشد. مانند: (ق-ک) _ (ل-ن-ر) _ (ت-ث-د-ذ-س-ص-ظ-...دو به دو نسبت به یکدیگر)
👌البته نوعی دیگر تقارب در صفات است. مانند: حرف «ن» با «م» در اشتراک در صفت مهم غنّه

۴ - حروف متباعدَیْن (دو حرف دور از هم): دو حرف را گویند که «مواضع» آنها از یکدیگر جدا باشد. مثلاً یکی در «حلق» و دیگری در «لسان» باشد.

✳️انواع ادغام:

همانگونه که ذکر شد، حروف متباعدین، مزاحمتی با یکدیگر ندارند تا لازم شود در یکدیگر ادغام گردند. بنابراین ادغام سه نوع است:
۱- ادغام متماثلین ۲- ادغام متجانسین ۳- ادغام متقاربین

1- ادغام متماثلَیْن
دو حرف متماثل، در صورت سکون اول، در هم ادغام می شوند.
مانند: أِذْهَبْ بِکِتَابِی - فَمَا رَبِحَتْ تِجَارَتُهُمْ - قَدْ دَخَلُوا - فَلَا یُسْرَفْ فِی الْقَتْلِ - یُدرِکْکُمْ - قُلْ لَهُمْ - لَهُمْ مَایَشَاؤُنَ - أَوْوَزَنُوا - یُوَجِّهْهُ

2- ادغام متجانسَیْن
به شرط سکون حرف اول، فقط در موارد زیر انجام می شود:
♦️بْ »»» در »»» م (بر عکس جایز نیست)
تنها مورد آن در سورهٔ هود (آیه ۴۲) واقع شده است و عبارتست از: «أِرْکَبْ مَعَنَا» که به صورت «أِرْکَمَّعَنَا» خوانده می شود.
♦️(ت-د-ط) دو به دو در یکدیگر
مثال های ادغام حروف نطعی: فَلَمَّا أَثْقَلَتْ دَعَوَااللهَ - أِذْهَمَّتْ طَائِفَةٌ - قَدْ تَبَیَّنَ - بَسَطْتَ
♦️(ث-ذ-ظ) دو به دو در یکدیگر
مثال های ادغام حروف لثوی: یَلْهَثْ ذَلِکَ - أِذْظَلَمُوا
👌در روایت حفص، به جز موارد فوق، ادغام متجانسین انجام نمی شود.(دقت کنید)

3- ادغام متقاربَیْن
♦️قْ »»» در »»» ک
تنها مورد آن در سوره «مرسلات» (آیه ۷۷) واقع شده است و عبارتست از: أَلَمْ نَخْلُقْکُمْ که به صورت «أَلَمْ نَخْلُکُّمْ» خوانده می شود.
♦️لْ »»» در »»» ر
مانند: قُلْ رَبِّی - بَلْ رَبُّکُمْ
استثناء: در عبارت «بَلْ رَانَ» در سوره مطففین آیه ۱۴ ، نه تنها «اظهار» می گردد بلکه با سَکْت همراه است.
♦️نْ »»» در »»»» ل - ر
مانند: مِنْ لَدُنْکَ - وَ مِنْ لَایُجِبْ - مِنْ رَبِّکُمْ - أَنْ رَبَطْنَا
استثناء: در عبارت «مَنْ رَاقٍ» در سوره قیامت (آیه ۲۷) ، نون ساکنه نه تنها «اظهار» می گردد بلکه با سَکْت همراه است.
♦️نْ »»» در »»» (م-و-ی)
مشروح این بحث در احکام نون ساکنه آمد.

👌در روایت حفص از عاصم، غیر از موارد فوق ، ادغام متقاربین انجام نمی شود. (دقت کنید)

✳️ادغام تام و ناقص:

💠۱ - ادغام تامّ
 ادغامی است که در آن حرف مدغم کاملاً از میان رفته و اثری از مخرج و صفات آن در کلام به جای نمی ماند. بیشترین موارد ادغام (ادغام متداول) از این نوع است.

💠۲ - ادغام ناقص
ادغامی است که در آن ، صفتی از صفات مدغم باقی بماند و در نتیجه ، مدغم به طور کامل از بین نرود. این ادغام ، معمولاً زمانی پیش می آید که حرف ساکنه، از حرف بعدی قوی تر باشد.

📢فایل صوتی/
💠احکام ادغام💠
به طور کامل همراه با مثال
👤توسط استاد سیدمحسن موسوی بلده
دریافت
حجم: 4.24 مگابایت