درس پانزدهم: خلاصه و دسته بندی مخارج حروف
✳️مخرج حرف: مخرج یعنی «محل خروج» و در تجوید عبارت است از:
«محل خروج حرف - جایگاه تولید حرف»
باید دانست که محدوده تولید «حرف» در انسان، به ۵ موضع اصلی تقسیم می شود که در این مواضع پنج گانه، مخارج حروف قرار دارد.
✳️مواضع پنج گانه دستگاه تکلم:
۱- جَوف
۲- حلق
۳- لِسان (زبان)
۴- شَفَتَین (دو لب)
۵- خَیشوم (بینی)
🔸️مواضع پنج گانه دستگاه تکلم
درس سیزدهم: تلفظ دو حرف «ن» و «و»
📝تلفظ حرف ن
✏نون، نام حرف بیست و پنجم از حروف الفبای عربی است.
این حرف از برخورد سرزبان به لثه دندان های پیشین بالا به تلفظ درمی آید.
هنگامی که سرزبان و لثه دندان های پیشین بالا به یکدیگر برخورد می کند تا حرف «ن» را به تلفظ درآورد؛ کناره های زبان به دندان های آسیای بالا (در هر دوطرف) می چسبد و راه خروج هوا را از طریق دهان مسدود می کند و به ناچار هوای سازنده حرف «ن» از حفره بینی خارج می شود. چنانچه در این لحظه تارهای صوتی نیز به ارتعاش درآید صدای حرف «ن» تولید می شود.
درس دوازدهم: تلفظ دو حرف «ل» و «م»
📝تلفظ حرف ل
✏لام، نام حرف بیست و سوم از حروف الفبای عربی است.
این حرف مانند «ل» فارسی به واسطه اتصال سرزبان به لثه دندان های نیش و پیشین بالا٬ از کناره های زبان به تلفظ درمی آید.
هنگام تلفظ حرف «ل» سر زبان به لثه دندان های نیش و پیشین بالا به آرامی برخورد می کند و راه عبور هوا را از این ناحیه مسدود می سازد. بنابراین مسیر خروج هوا به طرف کناره های زبان منحرف می گردد و از تنگه باریکی که بین دندان های آسیایی کوچک بالا و کناره زبان (از یک طرف و یا هر دو طرف) به وجود آمده است بدون سایش خارج می گردد و صدای حرف «ل» را تولید می کند.
درس یازدهم: تلفظ دو حرف «ق» و «ک»
📝تلفظ حرف ق
✏قاف، نام حرف بیست و یکم از حروف الفبای عربی است.
این حرف از برخورد انتهای زبان بزرگ به قسمتی از زبان کوچک (در مرز حلق و دهان قرار دارد) که مقابل آن قرار دارد ادا می شود. به طوری که هوا، پشت محل برخورد دو زبان (کوچک و بزرگ) حبس می شود و سپس بعد از لحظه ای با به ارتعاش در آوردن تارهای صوتی جریان می یابد و صدای حرف «ق» تولید می شود.
مانند:
أَقْ ٬ أَقَّ قَا ٬ قَ ٬ قًا
قِی ٬ قِ ٬ قٍ قُو ٬ قُ ٬ قٌ
#مخارج_حروف
درس دهم: تلفظ دو حرف «غ» و «ف»
📝تلفظ حرف غ
غَین، نام حرف نوزدهم از حروف الفبای عربی است.
حرف «غ» مانند حرف «خ» از ابتدای حلق (ادنی الحلق) یعنی نزدیکترین نقطه حلق به دهان به تلفظ در می آید.
👌برای تلفظ حرف «غ» در ابتدای حلق ٬ مجرای تنگی ایجاد می شود و هوای سازنده حرف «غ» با سایش از آن عبور می کند.
چنانچه هنگام عبور هوا از این تنگه ٬ تارهای صوتی نیز به ارتعاش درآید صدای حرف «غ» تولید می شود.
مانند:
أَغْ ٬ أَغَّ غَا ٬ غَ ٬ غًا
غِی ٬ غِ ٬ غٍ غُو ٬ غُ ٬ غٌ
#مخارج_حروف
درس نهم: تلفظ دو حرف «ظ» و «ع»
📝تلفظ حرف ظ
ظاء، نام حرف هفدهم از حروف الفبای عربی است. و در زبان فارسی تلفظ مشابه ندارد.
هنگام تلفظ حرف «ظ» ٬ مانند حرف «ذ» سر زبان به پشت سر دندان های پیشین بالا برخورد می کند. و زمانی که هوا با کمی فشار و با سایش از این ناحیه خارج می گردد؛ با به ارتعاش در آوردن تارهای صوتی ٬ صدای حرف «ظ» تولید می شود.
مانند:
أَظْ ٬ أَظَّ ظَا ٬ ظَ ٬ ظًا
ظِی ٬ ظِ ٬ ظٍ ظُو ٬ ظُ ٬ ظٌ
#مخارج_حروف
درس هشتم: تلفظ دو حرف «ض» و «ط»
📝تلفظ حرف ض
ضاد، نام حرف پانزدهم از حروف الفبای عربی است. و در زبان فارسی تلفظ مشابه ندارد.
برای تلفظ آن ٬ کناره زبان از سمت چپ و یا سمت راست به پهلو و لبه دندانهای آسیای بالا (در همان طرف) برخورد می کند و بدون آنکه زبان حرکت کند هوای سازنده آن از بین آن دو با سایش عبور می کند و تارهای صوتی نیز به ارتعاش در می آید و صدای حرف «ض» ساکن تولید می شود.
مانند:
أَضْ
👌اما هنگامی که حرف «ض» با یکی از حرکات به تلفظ درآید٬ به دلیل آن که سمت مخالف زبان به محل تولید حرف «د» (چین خوردگی های سقف دهان) برخورد می کند٬ به ناچار مقداری از هوا و صدا به صورت انسدادی از این ناحیه خارج میگردد. بنابراین صدایی شبیه به صدای حرف «د» نیز به آن افزوده می شود.
درس هفتم: تلفظ دو حرف «ش» و «ص»
📝تلفظ حرف ش
شین، نام حرف سیزدهم از حروف الفبای عربی است.
این حرف از بین سقف دهان و وسط زبان به تلفظ در می آید.
👌هنگام نزدیک شدن وسط زبان به سقف دهان ٬ مجرای تنگی به وجود می آید که اگر هوا ٬ با کمی فشار و با سایش از این مجرا عبور کند و تارهای صوتی مرتعش نشود٬ صدای حرف «ش» تولید می شود.
درس ششم: تلفظ دو حرف «ز» و «س»
📝تلفظ حرف ز
زاء، نام حرف یازدهم از حروف الفبای عربی است.
برای تلفظ این حرف ٬ مانند «ز» فارسی ٬ دندان های پایین و بالا به یکدیگر نزدیک می شوند؛ و سر زبان نیز پشت دندان های پیشین پایین قرار می گیرد.
هوای سازنده آن٬ با کمی فشار و با سایش از گذرگاهی که بین روی سر زبان و لثه دندان های پیشین بالا ایجاد شده است خارج می گردد. چنانچه در این لحظه تارهای صوتی نیز مرتعش شود صدای حرف «ز» تولید می شود.
